Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

Ταξονομία

Κώδικας

Σημείωση περιεχομένου

  • Ο προβλήτας 2 (παλιότερα Δυτικός Λιμένας σε σχέση με τον Ανατολικό λιμένα που ήταν ο προβλήτας 1) κατασκευάστηκε από τη Γαλλική Οθωμανική Εταιρεία Κατασκευής Λιμένος Θεσσαλονίκης το έτος 1900. Στις 8/20 Ιουλίου 1896 υπογράφηκε η σύμβαση υποχρεώσεων ανάμεσα στον υπουργό του Σουλτανικού Θησαυροφυλακίου και τον Γάλλο μηχανικό Edmont Bartissol (Έντμοντ Μπαρτισόλ). Ένα χρόνο μετά, το 1897, ο τελευταίος συστήνει την Société de construction ottomane du port de Thessalonique (Ανώνυμο Οθωμανική Εταιρεία Κατασκευής του Λιμένος Θεσσαλονίκης) η οποία ανέλαβε την υλοποίηση κατασκευής υπόστεγων συνολικής επιφάνειας 8 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Στις 18/31 Δεκεμβρίου 1904 υπογράφηκε νέα Σύμβαση, με την οποία η Γαλλική Οθωμανική Εταιρεία Εκμετάλλευσης Λιμένος Θεσσαλονίκης (Société ottomane d’exploitation du port de Salonique) απέκτησε το προνόμιο της εκμετάλλευσης του λιμέναγια σαράντα χρόνια αναλαμβάνοντας μια σειρά νέων μεγάλων λιμενικών έργων, κυρίως την οικοδόμηση κτιρίων.
  • Aρχικά, ο προβλήτας 2 καταλάμβανε 10.500 τ.μ. Αποτελούταν από το εσωτερικό κρηπίδωμα 9 (Ε-Ζ) το οποίο κάλυπτε και το μπροστινό κρηπίδωμα προς τον κυματοθραύστη και το εξωτερικό δυτικό κρηπίδωμα Ζ-Η το οποίο είχε διαφορετική μορφή από τη σημερινή. Ήταν μια ορθογώνια λωρίδα, γενικά μικρότερη σε μέγεθος σε σχέση με την προβλήτα 1. Στη δυτική εξωτερική πλευρά (εξωτερικό κρηπίδωμα Ζ-Η) συναντούσε το έδαφος στη μέση περίπου σε σχέση με το εσωτερικό της δυτικής πλευράς (εσωτερικό κρηπίδωμα 9 ή Ε-Ζ) χωρίς όμως να διαμορφώνει μια κάθετη γωνία. Η δυτική εξωτερική πλευρά του προβλήτα έφερε ξύλινη εξέδρα, όπως προκύπτει από τις φωτογραφίες της εποχής, η οποία προεκτεινόταν εντός της θάλασσας από το κρηπίδωμα Ζ-Η σε συνέχεια του προβλήτα. Σχέδιο του προβλήτα 2 το 1950 αποτυπώνει όλα τα κτίρια και τις αποθήκες.
  • Η διαδικτυακή ομάδα «Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης» εντόπισε σε ένα άλμπουμ της συλλογής του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίντ Β΄ και παρουσίασε ένα σύνολο φωτογραφιών από την κατασκευή των σημερινών δύο πρώτων προβλητών. Στις πρώτες βυθοκόρος πραγματοποιεί ταυτόχρονα την εκβάθυνση του πυθμένα και το γέμισμα στο σημερινό προβλήτα 2, είναι 11 Μαρτίου 1900. Σύμφωνα με τον ερευνητή Αθανάσιο Ευθύμιο Νικόπουλο, «άμμος και λάσπη αναρροφώνται με την αντλία από τον βυθό και ρίχνονται στο εσωτερικό της κατασκευής όπου θα γίνουν το νέο έδαφος για να υψωθούν τα πρώτα κτίρια.» Στις φωτογραφίες με ημερομηνία 5 Ιουλίου 1900 κατασκευάζεται η Αποθήκη η οποία σε μετέπειτα σχέδιο χαρακτηρίζεται ως Αποθήκη α. Είχε έκταση1000 τ.μ., με πρόσβαση στη θάλασσα μόνο από την εσωτερική πλευρά της προβλήτας. Στις φωτογραφίες με ημερομηνία 3 Αυγούστου 1900 η Αποθήκη α έχει ανεγερθεί. Στις φωτογραφίες με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου 1900, ο προβλήτας με την Αποθήκη α έχουν κατασκευαστεί και δέχονται το πρώτο ατμόπλοιο. Αμέσως, κατασκευάστηκε η Αποθήκη β, περίπου στο σημείο της σημερινής Αποθήκης 8. Καταλάμβανε 1987 τ.μ., είχε πρόσβαση και από τις δύο μεριές του προβλήτα, αλλά διέθετε στέγαστρο μόνο από τη δυτική εξωτερική πλευρά του. Ανάμεσα στις δύο Αποθήκες μεσολαβούσε ένας ελεύθερος χώρος 51 μέτρων Και οι δύο Αποθήκες α και β αποπερατωμένες και όλη η προβλήτα ολοκληρωμένη απεικονίζονται σε φωτογραφία τον Νοέμβριο του 1900.
  • Το 1913 και με εργολαβία του Έλι Μοδιάνο περατώθηκε το Σιλό χωρητικότητας 3.500 τόνων. Διέθετε μεγάλη σωλήνα απορρόφησης δημητριακών, "ρουφήχτρα", η οποία κατέληγε πάνω από ένα μικρό κτίσμα 16 τ.μ, στο μέσο στου κρηπιδώματος 4 (Ε-Ζ) ανάμεσα στις δύο Αποθήκες. Δυτικά του Σιλό κατασκευάστηκε μέχρι το 1917 μια μακρόστενη Αποθήκη ΙΙΙ έκτασης 777 τ.μ.
  • Το 1924, με τη σύσταση της Σερβικής Ελευθέρας Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΣΕΖ) και κατόπιν Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΓΕΖ), ο προβλήτας 2 μαζί με τις αποθήκες, εκτός του Σιλό, πέρασαν στη χρήση του νέου φορέα. Η ΓΕΖ καταλάμβανε έκταση 94.000 τ.μ. Εκτεινόταν σε όλη την προβλήτα 2, από τα δυτικά το όριο ήταν μια κάθετη γραμμή προς την πόλη η οποία ξεκινούσε από το σημείο -Η- συνάντησης προβλήτας και δεύτερης νηοδοχής. Από τα ανατολικά η οριογραμμή καμπυλωνόταν ξεκινώντας από το σημείο -Ε- συνάντησης της δεύτερης προβλήτας με την πρώτη νηοδοχή. Η οριογραμμή κινούταν παράλληλα και διαγώνια προς τη θάλασσα ώστε να αποκλείσει το κτίριο των Γραφείων της ελληνικής Ελευθέρας Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΕΖΘ), την αποθήκη ΠΑΕΓΑ, την Αποθήκη 16 και την Αποθήκη 15. Το δυτικό με το ανατολικό τμήμα της ΕΖΘ επικοινωνούσαν με μία λωρίδα σε σημείο το οποίο σήμερα βρίσκεται εκτός ορίων ΟΛΘ και είναι μέρος της οδού Καρατάσου.
  • Στη βάση του προβλήτα 2 που ανήκε στην ελληνική ΕΖΘ κατασκευάστηκαν το 1927 οι τετραώροφες αποθήκες της ΠΑΕΓΑΕ έκτασης 12.000 τ.μ. επιφάνειας αποθήκευσης. Στα δυτικά του κτιρίου ΠΑΕΓΑΕ βρισκόταν η Αποθήκη 17 (μετέπειτα Αποθήκη 16). Προς ανατολικά ακολουθούσε μία Αποθήκη (μετέπειτα Αποθήκη 13) συνδεδεμένη με το κτίριο το οποίο σήμερα στεγάζει το Κεντρικό Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης. Το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε στα 1905 και αρχικά στέγαζε την Οθωμανική Τράπεζα, ενώ από την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και μέχρι το 1928 στέγαζε το Μονοπώλιο άλατος για να στεγάσει τα γραφεία της ΕΖΘ. Το 1939 υπέστη καταστροφή του πρώτου ορόφου εξαιτίας πυρκαγιάς και έκτοτε είναι μονώροφο, ενώ στο Κεντρικό Λιμεναρχείο παραχωρήθηκε το 2012. Πίσω από την Αποθήκη ΠΑΕΓΑΕ βρίσκονταν οι τότε Αποθήκες 16, 15 14 και 13 από τις οποίες διασώζονται μόνο οι Αποθήκες 14 και 15, ενώ, όπως ήδη αναφέρθηκε, σήμερα άλλες γειτονικές Αποθήκες φέρουν την αρίθμηση 13 και 16.
  • Μετά το 1931, κατασκευάστηκε από τη Γιουγκοσλαβική Διοίκηση μια μικρότερη Αποθήκη Ι 350 τ.μ. ως προέκταση της Αποθήκης α από τη δυτική της πρόσοψη. Ακολουθούσε το παλιό Σιλό το οποίο δεν είχε εκχωρηθεί στους Γιουγκοσλάβους και δεν χρησιμοποιούταν από αυτούς. Η Αποθήκη ΙΙΙ χρησιμοποιούταν από τους Γιουγκοσλάβους ως Στάβλοι. Λίγα μέτρα μπροστά της, οι Γιουγκοσλάβοι ανήγειραν μετά το 1931 μια μικρότερη Αποθήκη ΙV έκτασης 400 τ.μ, η οποία χρησίμευε επίσης ως Στάβλοι. Δίπλα της προς την πόλη ανήγειραν μια ακόμη Αποθήκη V έκτασης 200 τ.μ. η οποία χαρακτηριζόταν ελαφρά και κακότεχνη κατασκευή. Παρόμοιας μορφής ήταν η Αποθήκη VI έκτασης795 τ.μ. Τέλος, οι Γιουγκοσλάβοι ανήγειραν μετά το 1931 κοντά στη θάλασσα την Αποθήκη VII έκτασης 150 τ.μ. η οποία λειτουργούσε ως λουτήρες. Στο εσωτερικό της χερσαίας ζώνης οι Γιουγκοσλάβοι είχαν οικοδομήσει ένα τριώροφο κτίριο το οποίο στέγαζε τα Γραφεία της ΓΕΖ (Κτίριο VII), το κτίριο ΙΧ, το κτίριο Χ έκτασης 240 τ.μ. που χρησίμευε ως Ψυγεία και το κτίριο ΧΙ που χρησίμευε ως φυλάκιο κοντά στην είσοδο της ΓΕΖ. Τέλος, ο προβλήτας 2 έφερε σιδηροδρομικές γραμμές μήκους 1500 μ. και πλήρες δίκτυο ύδρευσης και οδικό δίκτυο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η ΓΕΖ δεν λειτούργησε. Οι Γερμανοί λεηλάτησαν τον εξοπλισμό του Κτιρίου Διοίκησης και κατέστρεψαν το αρχείο της ΓΕΖ. Η Γερμανική Διοίκηση χρησιμοποιούσε τον προβλήτα 2 ως ανθυποβρυχιακή βάση και για αυτό κατασκεύασε 4 μικρές Αποθήκες. Κατά την υποχώρηση των Γερμανών, οι αποθήκες α, β, Ι, IV, V, VI καθώς και το Σιλό καταστράφηκαν με ανατινάξεις.
  • Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων της Γιουγκοσλαβίας με την Ελλάδα άρχισε από το 1950 και σταδιακά ξεκίνησε μια μικρή κίνηση του εμπορίου της νότιας Γιουγκοσλαβίας μέσω της ελληνικής ΕΖΘ. Στην πράξη η Γιουγκοσλαβική Ζώνη λειτουργούσε χωρίς γιουγκοσλαβική διοίκηση από τους Έλληνες υπαλλήλους που ήταν επιφορτισμένοι για τη διαχείριση της γιουγκοσλαβικής διαμετακόμισης. Το 1952 η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση ενδιαφέρθηκε για την επαναλειτουργία της. Τα έργα για την ανοικοδόμηση της Ζώνης ξεκίνησαν στις 29 Μαΐου 1953. Η ΓΕΖ σε συνεργασία με το Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης ανακατασκεύασε την παλιά Αποθήκη β πάνω στον προβλήτα 2, 2400 τ.μ., μέρος της οποίας ανήκει στους Γιουγκοσλάβους και μέρος της στον ελληνικό οργανισμό. Μάλλον, κατά το 1962 ονομάζεται Αποθήκη 8 ακολουθώντας τη νέα αρίθμηση των αποθηκών του λιμένα. Επίσης, η ΓΕΖ επισκεύασε την παλιά Αποθήκη VI σε υπόστεγο 2400 τ.μ., ενώ διαρρύθμισε υπαίθριο ακάλυπτο χώρο 800 τ.μ. Η Ζώνη λειτούργησε την 1η Αυγούστου 1954 και τον Δεκέμβριο του 1954 ξεκίνησε η κανονική διέλευση εμπορικών πλοίων.
  • Η λειτουργία της Γιουγκοσλαβικής Ζώνης σταμάτησε το 1975 και ο προβλήτας 2 πέρασε στην ιδιοκτησία του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ). Η επέκταση του προβλήτα 2 εντοπίζεται ήδη στα σχέδια του Λιμενικού Ταμείου Θεσσαλονίκης (ΛΤΘ) το 1950-1953, αλλά θα αργήσει να πραγματοποιηθεί κατά 30 χρόνια. Το 1976 προκηρύχθηκε ο μειοδοτικός διαγωνισμός για την κατασκευή του κρηπιδώματος Ζ-Η. Το 1979 είχε κατασκευαστεί ένα μέρος του, ενώ μόλις το 1982 το έργο θα ολοκληρωθεί ώστε ο προβλήτας 2 να αποκτήσει τη σημερινή μορφή ενός «τριγώνου».

Σημείωση(εις) πηγής

Display note(s)

Ιεραρχημένοι όροι

Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

Equivalent terms

Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

Σχετικοί όροι

Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

1 Αρχειακή περιγραφή results for Δεύτερη Προβλήτα ή προβλήτα Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης

Ascending

Σημειώματα δελτίων προόδου Αμερικανικής Αποστολής

Ο υποφάκελος περιέχει αριθμημένα δελτία με την έκθεση των ημερήσιων εργασιών της Steers Grove σε ελληνικά. Συνήθως είναι ένα φύλλο για την ελληνική γλώσσα. Κάποια δελτία έχουν δύο φύλλα.
ξεκινάει με το δελτίο 81 στις 12 Φεβρουαρίου 1948 και τελειώνει με το δελτίο αριθμό 123 την 1 Απριλίου 1948
Κάθε δελτίο αναφέρει τα εξής στοιχεία: καιρό (π.χ. καλός), θερμοκρασία (π.χ. κανονική), τοποθεσία (Θεσσαλονίκη), εργασία (Λιμήν Θεσσαλονίκης), Συμβόλαιο (π.χ. W00010ENG2), εργολάβο (Steers Grove). Σε τρεις στήλες περιέχει αύξοντα αριθμό, είδος εργασίας (π.χ. 1 κυματοθραύστης) και περιγραφή ενεργειών (π.χ. φορτηγός βύθισε 120 μ3 λίθους εις νέον κυματοθραύστην). Γενικά, στην περιγραφή συνήθως αναφέρονται τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν και περιγράφεται με λεπτομέρεια οι ενέργειες. Στη συνέχεια καταγράφονται σημειώσεις στις οποίες π.χ. μπορεί να καταγράφονται αιτίες και έκταση καθυστερήσεων, προβλήματα, νέες απαιτήσεις κλπ. Επίσης, αναφέρεται ο αριθμός των εργατών, οι ώρες εργασίας, ο αριθμός των μηχανών και οι ώρες εργασίας τους, σημειώσεις γύρω από τις δυνατότητες των μηχανημάτων π.χ. φορτηγός με κατάστρωμα αριθ. 403 αργεί. Ειδική σημείωση για το προσωπικό, πόσοι ήταν Αμερικανοί και πόσοι Έλληνες. Τέλος, η υπογραφή του μηχανικού εκτέλεσης Wellinghorst .