|
Πλωτός γερανός «Κώστας Γκούτας»
|
- Ο πλωτός γερανός «Θερμαϊκός» σχεδιάστηκε από την Dravo Corporation και κατασκευάστηκε ως εργολαβικό έργο από την The Morrow Manufacturing Company το 1944. Η Dravo Corporation ήταν μια ναυπηγική εταιρεία με ναυπηγεία στο Pittsburgh, στην Pennsylvania και στο Wilmington, Delaware. Ιδρύθηκε από τον Frank και Ralph Dravo στο Πίτσμπουργκ το 1891. Η εταιρεία εισήχθη στο χρηματιστήριο το 1936 και το 1998 αγοράστηκε από την Carmeuse για 192 εκατ $ (279.200.000 $ σήμερα). Στις 5 Μαρτίου 1942 ήταν η πρώτη εταιρεία η οποία έλαβε το Βραβείο Πολεμικού Ναυτικού
- Στα αρχεία της Επιτροπείας του ΛΤΘ, ο πλωτός γερανός αναφέρεται αρχικά με το όνομα Whirley το οποίο ωστόσο είναι ο τύπος γερανού. Με το ίδιο όνομα συναντώνται και άλλοι γερανοί σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης καθώς ήταν συχνό το φαινόμενο οι γερανοί να μη φέρουν ένα ιδιαίτερο όνομα, αλλά να είναι γνωστοί με το όνομα του τύπου τους. Οι γερανοί Whirley διέθεταν τη δυνατότητα μίας πλήρους περιστροφής 360 μοιρών επιτρέποντας στην μπούμα να επιταχύνει κατά τη διάρκεια της κίνησης. Η χρήση των γερανών Whirley ήταν μια σημαντική καινοτομία στη μαζική παραγωγή πλοίων. Οι γερανοί αυτοί καθιστούσαν εφικτή την περιστροφή τεράστιων δομικών τεμαχίων κατά τη διάρκεια των προεργασιών της κατασκευής ενός πλοίου έτσι ώστε οι συγκολλητές να μπορούν να ολοκληρώνουν σχετικά εύκολα τις ραφές συγκόλλησης παράλληλα με το έδαφος. Οι γερανοί χρησιμοποιήθηκαν επίσης σε ομάδες - έως και τέσσερις γερανοί σε συνεργασία - για τη μετακίνηση μεγάλων προσυναρμολογημένων τμημάτων ενός πλοίου στη θέση τους μέσα τις δεξαμενές έτσι ώστε το πλοίο να μπορεί να συγκολληθεί. Το αποτέλεσμα ήταν ένας αδιανόητος ρυθμός παραγωγής.
- Ο πλωτός γερανός της Θεσσαλονίκης αποτελείται από τρία μέρη, την πλωτή βάση, το μηχανοστάσιο και τον κυρίως γερανό. Επιπλέον υπάρχει ένα μικρό ξύλινο δωμάτιο το οποίο λειτουργούσε ως κουζίνα, χώρος ξεκούρασης αλλά και χώρος προστασίας του προσωπικού από τα διάφορα καιρικά φαινόμενα.
- Μετά το τέλος του πολέμου το κόστος της επιστροφής στις ΗΠΑ μεγάλων μηχανημάτων ήταν μεγάλο και προτιμήθηκε τέτοια μηχανήματα να παραχωρηθούν σε σύμμαχες χώρες. Η Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη προέβη στα 1946 στη σύναψη συμφωνίας µε την Foreign Liquidation Committee για την αγορά διαθέσιμου πλεονάζοντος συμμαχικού υλικού. Η Ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε για αυτό το σκοπό τέσσερις διαδοχικές συμφωνίες σε διάστημα 5 μηνών για την αγορά υλικού αξίας $55 εκατομμυρίων 13, ιδρύοντας παράλληλα τον Κρατικό Οργανισμό Πλεονάζοντος Συμμαχικού Υλικού μετέπειτα Οργανισμός Διαχείρισης Συμμαχικού Υλικού (ΟΔΙΣΥ) για την υλοποίηση των αγορών αυτών. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική κυβέρνηση αγόρασε στα 1947 δύο πλωτούς γερανούς τους οποίους παραχώρησε στην «Steers Grove Co.», ενώ ο ένας προοριζόταν τελικώς στο ΛΤΘ. Ωστόσο, δεν ήταν σίγουρη ακόμη η τελική κατάληξη του πλωτού γερανού.
- Γενικά ήδη από τον Αύγουστο του 1948 οι παράγοντες του ΛΤΘ εκτιμούσαν πως μετά την αποπεράτωση των έργων του λιμένος από την «Steers Grove» θα παραχωρηθούν ρυμουλκά και άλλα εργαλεία και μηχανήματα τα οποία χρησιμοποιούσε. Τον Οκτώβριο του 1948 ο ΟΛΠ πίεζε για την παραχώρηση σε αυτόν όλων γενικά και των 17 γερανών της AMAG. Τελικά, μετά από πιέσεις εκδόθηκε σχετική απόφαση του Υπουργείου Δημοσίων Έργων με βάση την οποία οι 4 γερανοί θα παραδοθούν στο ΛΤΘ. Τον Δεκέμβριο του 1948 το Υπουργείο Δημοσίων Έργων εξουσιοδότησε το ΛΤΘ να παραλάβει από την αμερικανική εταιρία προς φύλαξη τα «παρ’αυτής επιστρεφόμενα πλωτά μέσα και μηχανήματα». Το νέο ζήτημα που απασχολούσε το ΛΤΘ ήταν η φύλαξή τους, εν μέσω εμφυλίου πολέμου, και η νέα χρήση τους. Αρχικά το ΛΤΘ ζήτησε από την εταιρία να παραμείνει ένας αμερικανός τεχνικός για να εκπαιδεύσει τους έλληνες τεχνίτες και να παρακολουθεί τη λειτουργία τους. Ωστόσο, η εταιρία δεν είχε τη δυνατότητα να ικανοποιήσει αυτό το αίτημα αναλαμβάνοντας την ευθύνη να υποδείξει τον πιο κατάλληλο χειριστή από όσους εργάστηκαν στα λιμενικά έργα. Στα 1950 μία βλάβη του πλωτού γερανού «Dravo» κατέδειξε την πλημελή συντήρηση και την έλλειψη γνώσης στο χειρισμό του καθώς χαρακτηρίζεται πολύπλοκο μηχάνημα.
- Με την τελική αποχώρηση της αμερικανικής εταιρίας στις 25 Ιανουαρίου 1949 η εταιρία επέστρεψε στο ΛΤΘ τα επιταχθέντα από το τελευταίο μέσα, όπως μία φορτηγίδα «Κλαπέ» και 37 βαγονέτα «Decoville». Τελικά, όμως επέστρεψε 22 καθώς τα υπόλοιπα καταστράφηκαν εξαιτίας της εντατικής χρήσης τους. Για την αποζημίωση στην ιδιοκτήτρια εταιρία ΕΡΘΑ συγκροτήθηκε ειδική επιτροπή από τη ΓΔΜ. Το ΛΤΘ αντιμετώπισε το πρόβλημα της καταγραφής των υλικών που εγκατέλειψε η εταιρία καθώς δεν είχε αφήσει πρωτόκολλα παραλαβής. Το ΛΤΘ διέθετε στα έργα της νέας παραλίας 2 από 4 ρυμουλκά υπό στοιχεία ΜΤΛ, τον πλωτό γερανό Κύκλωψ, ο εσκαφέας επί πλωτήρα, η ξύλινη φορτηγίδα ΚΛΑΠΕ της ΕΡΘΑ και τη βενζινάκατο Λουδίας. Επίσης, το μεγάλο ρυμουλκό Μπρούκλιν και διάφορα μηχανήματα αυτοκίνητα, γερανούς και άλλα μηχανήματα ξηράς. Θεώρησε αναγκαίο να τα ασφαλίσει λόγω του κινδύνου καταστροφών.
- Στις αρχές του 1949 ο πλωτός γερανός βρισκόταν στο Βόλο μαζί τον δεύτερο της αμερικανικής εταιρίας για λιμενικά έργα που εκτελέστηκαν εκεί. Με την ολοκλήρωσή τους, καταβλήθηκαν έντονες προσπάθειας να μην επιστρέψει στην Αθήνα. Οι εκπρόσωποι του ΛΤΘ μετέβησαν στην Αθήνα και συζήτησαν με τους εκπροσώπι9υς της εταιρίας την επιστροφή και των δύο γερανών. Με απόφαση του Υπουργείου Δημοσίων Έργων ο πλωτός γερανός «Σαμψών» έμεινε στο Βόλο, ενώ ο μεγαλύτερος περιήλθε στην κατοχή του ΛΤΘ. Οι γερανοί αυτοί αγοράστηκαν από τους αμερικανούς αντί του ποσού των 80.000 δολαρίων, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 677.000 ευρώ, με σημερινές τιμές. Το ΛΤΘ επεδίωκε να κρατήσει και τους δύο «λόγω της εκτάκτως εξαιρετικής σπουδαιότητος και απολύτου αναγκαιότητός των κατά την εκτέλεσιν των έργων». Ωστόσο, ο πλωτός γερανός δεν ήταν ακόμη ιδιοκτησία του ΛΤΘ. Στα 1951, το Υπουργείο Συντονισμού και συγκεκριμένα η Υπηρεσία Μηχανικού Εξοπλισμού γνωστοποίησε στο ΛΤΘ ότι διατίθεται να πωλήσει τον γερανό έναντι συνολικής αξίας 2.354.600.000 δρχ. Το ΛΤΘ αποδέχτηκε την αγορά, ωστόσο ζήτησε να εξαιρεθούν 300.000.000 δρχ, δηλαδή το κόστος των επισκευών. Το 10% του τιμήματος θα καταβληθεί άμεσα, ενώ το υπόλοιπο θα εξοφληθεί σε 10 ίσες εξαμηνιαίες δόσεις. Ταυτόχρονα, αγοράστηκαν και δύο αρπάγες βράχου. Τελικά, η οριστική εκχώρηση αποφασίστηκε στις 19.12.1951 από το Υπουργείο Συντονισμού (Υπηρεσία Μηχανικού Εξοπλισμού). Ωστόσο, το ΛΤΘ επέμενε για την έκπτωση των 300.000.000 δρχ καθώς και να εξαιρεθεί από τους εισαγωγικούς δασμούς.
- Έκτοτε θεωρήθηκε περιττή η χρήση του πλωτού γερανού Κύκλωψ ανυψωτικής δύναμης 100 τόνων δια «τα παρά του οργανισμού εκτελούμενα έργα» και προτάθηκε η επιστροφή του στην Υπηρεσία Συντηρήσεως και Συμπληρώσεως Υδραυλικών Έργων Μακεδονίας (ΥΣΣΥΕΜ). Ωστόσο, οι ανάγκες της εκτέλεσης έργων καθιστούσαν την παρουσία του προς το παρόν απαραίτητη καθώς έπρεπε να μετακινηθούν δύο ογκόλιθοι που είχαν βάρος μεγαλύτερο από 60 τόνους. Το συγκεκριμένο μηχάνημα, τέλος, ανήκε στην ΕΡΘΑ και υπήρχε ο φόβος της διεκδίκησής του από αυτήν. Το ζήτημα επανήλθε τον Αύγουστο του 1949. Ακόμα το ΛΤΘ είχε εντάξει στις χρηματοδοτήσεις του σχεδίου Μάρσαλ την αγορά ενός επιπλέον γερανού ανυψωτικής δύναμης 15 τόνων. Η πρόταση για την αγορά ενός ακόμα 45 τόνων θεωρήθηκε ως εκ τούτου δεν έγινε δεκτή με το αιτιολογικό ότι θα υπάρξει ο κίνδυνος να χαθεί ο πλωτός γερανός 60 τόνων. Ωστόσο, στα 1950 το ΛΤΘ διαχειριζόταν ακόμα τον πλωτό γερανό Κύκλωψ και τον χορηγούσε σε εργολάβους για τα δημόσια έργα.
- Στα 1950 η επιτροπεία του ΛΤΘ αποφάσισε να ασφαλίσει τον πλωτό γερανό «Dravo» «καθ’όσον ενδέχεται, κατά την εκτέλεσιν των έργων να συμβή δυστύχημα τι, ενώ ο γερανός θα είναι ανασφάλιστος». Πράγματι πολύ σύντομα ο γερανός υπέστη βλάβη. Σύμφωνα με τα πρακτικά του ΛΤΘ η βλάβη κατά πάσαν πιθανότητα οφείλεται εις την μακροχρόνιον συνεχήν χρήσιν του γερανού και την έλλειψη συντηρήσεώς του». Το ΛΤΘ για να συνεχιστούν τα έργα απερίσπαστα παραχώρησε στον εργολάβο τον γερανό Κύκλωψ, μέχρι της αποπερατώσεως του αμερικανικού τοιούτου ήτις δεν θα βραδύνη πέρα των 7-8 ημερών. Για την επισκευή του κατέφτασε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης μηχανικός από το Ειδικό Ταμείο Μηχανημάτων Λιμενικών Έργων, αλλά και Έλληνας μηχανικός της AMAG. Το ΛΤΘ εκτίμησε ότι είναι πολύ δαπανηρή η μετακίνηση μηχανικών από άλλες υπηρεσίες και έτσι ο μηχανικός του Ειδικού Ταμείου παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη για ενάμισι μήνα με σκοπό να παρακολουθήσει τη λειτουργία του μηχανήματος και να εκπαιδεύσει άλλους μηχανικούς οι οποίοι ανήκουν στο προσωπικό του ΛΤΘ.
- Στα 1950 το ημερήσιον ενοίκιον του αμερικανικού πλωτού γερανού «Dravo» περιλαμβανομένων των εξόδων προσωπικού, καυσίμων, συντηρήσεως κλπ εις 1.200.000 δραχμάς ημερησίως. Την ίδια στιγμή το μίσθωμα του ρυμουλκού «Μπρούκλιν» ήταν αντίστοιχα 300.000 δρχ ημερησίως, του εσκαφέως «Buckeye» από 200.000 έως 130.000 δρχ ημερησίως. Ήδη ο πλωτός γερανός χρησιμοποιούταν από διάφορους πράκτορες προς εκφόρτωσιν πλοίων είτε από τον ΟΑΝ. Το ημερομίσθιο ενός πλοιάρχου πλωτού γερανού ήταν 58.000 + 15%=77.300 δρχ, ενώ του μηχανικού του πλωτού γερανού 62.100+15%=71.400 δρχ. Το 1951 ορίστηκε πάλι 1.200.000 το μίσθωμα με την ελάφρυνση να διαμοιράζεται το ημερήσιο κόστος ανάμεσα σε ενοικιαστές της ίδιας ημέρας. Στα 1949 η AMAG είχε εγκρίνει ημερήσιο μίσθωμα για τον πλωτό γερανό 1.500.000, ενώ στα 1951 καθώρισε το ενοίκιο ως τα 2.500.000 δρχ. Τελικά, το ΛΤΘ καθόρισε το ημερήσιο μίσθωμα 1.200.000 για τη χρησιμοποίγησή του από τις ανάδοχες εταιρίες για την εκτέλεση λιμενικών έργων και σε 2.000.000 δρχ για εμπορικούς σκοπούς, ενώ πέρα του 8ώρου ωριαίας αποζημίωσης ορίζεται το 1/8 του για κάθε περίπτωση μισθώματος. Το εξαμηνιαίο ασφάλιστρο έφτανε τα 60.000 δολάρια στα 1951. Ζητήθηκε ωστόσο το 1951 η εταιρία πρακτόρων Υών Ι. Άββοτ να έχουσην έκπτωση στα δικαιώματα χρήσης επειδή τον χρησιμοποιούσαν για λογαριασμό της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής.
- Στις αρχές του 1952 το ΛΤΘ δηλώνει πως ο Dravo από εμπορική άποψη αφήνει παθητικό εξαιτίας των εξόδων συντήρησης και λειτουργίας του. Η δήλωση αυτή έγινε με την αφορμή του αιτήματος χρήσης του γερανού από την ετιαρία δομική για τα έργα στο Βόλο.
- Τα ρυμουλκά που διέθετε το ΛΤΘ στα 1950 ήταν ο Γράμμος, το Βίτσι και η Ουρανία. Αυτά χρησιμοποιούνταν για τη μετακίνηση του γερανού. Η Υπηρεσία Γερανών του ΛΤΘ συγκροτήθηκε στα 1951 και αποτελούταν από 9 υπαλλήλους, τους 1) Ιωάννη Ζάρρα, 2) Ιωσήφ Βρεττό, 3) Σταύρο Μπατσούδη, 4) Περικλή Νικολαΐδη, 5) Βασίλειο Παπαβασιλείου, 6) Δήμο Παπαοικονόμου, 7) Χρήστο Παλαβουτζίδη, 8) Χαράλαμπο Παπαδόπουλο, 9) Παντελή Τσατσαρώνη. Η Υπηρεσία Υδρεύσεως από έναν υπάλληλο τον Νικόλαο Καρβούνη. Το συνεργείο αυτό συγκροτήθηκε με σκοπό να λειτουργούν οι γερανοί κατά τις μη εργάσιμες ώρες και κατά τις ημέρες αργίας «διότι η κίνησις του Λιμένος δεν προσδιορίζεται από τον χρόνον της κανονικής εργασίας» των υπηρεσιών του ΛΤΘ, «διαρκούσα ενίοτε ολόκληρα εικοσιτετράωρα».
- Τον Ιούλιο του 1951 παρουσιάστηκε βλάβη στον πλωτό γερανό Dravo «συνεπεία της επί επταετίαν περίπου συνεχούς απασχολήσεως του σκάφους τούτου εις διαφόρους εργασίας» και ως εκ τούτου χρειαζόταν δεξαμενισμός του «προς επισκευήν, καθαρισμόν και συντήρησιν, καθ’ όσον οιαδήποτε καθυστέρησις εκτελέσεως της εργασίας ταύτης ενδέχεται να προκαλέση ανεπανορθώτους ζημίας». Μετά από συνεννόηση με τον Διευθυντή του Ειδικού ταμείου Μηχανημάτων Λιμενικών Έργων εξασφαλίστηκε θέση σε ναυπηγείο καθώς η κρατική δεξαμενή είναι απασχολημένη. Για το δεξαμενισμό του κατήλθε στην Αθήνα στέλεχος του ΛΤΘ να διαπραγματευτεί τιμές για ρυμουλκά. Τελικά, ο Dravo πήγε Αθήνα και δεξαμενίστηε στην κρατική δεξαμενή, ωστόσο κάποιες άλλες εργασίες έγιναν με μειοδοτικό διαγωνισμό. Συνολικά, ο δεξαμενισμός, η μετακίνηση και οι επισκευές κόστισαν 291.968.668 δρχ.
- Η πρώτη εργασία του γερανού στο λιμένα ήταν ο καθαρισμός του λιμανιού από λαμαρίνες των βυθισμένων πλοίων της εποχής του πολέμου και η επισκευή των προβλητών. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε σε τεχνικά έργα υποστήριξης του λιμένα, ενώ τα τελευταία χρόνια εργάστηκε στην φορτοεκφόρτωση. Η έλευση του πλωτού γερανού αποτέλεσε τεχνολογική τομή στις φορτοεκφορτωτικές εργασίες του λιμανιού. Η δυνατότητα φορτοεκφόρτωσης με τεχνικά μέσα πολλαπλασιάστηκε μιας και ο πλωτός γερανός είχε τη δυνατότητα ανύψωσης φορτίων έως και των 60 τόνων σε αντίθεση με τους επίγειους γερανούς οι οποίοι ήταν συνήθως της τάξης των 6 ή 10 τόνων. Επιπλέον, η δυνατότητα πλεύσης βοήθησε σε περιπτώσεις φορτοεκφόρτωσης σε νησίδες, αλλά και από τη μεριά της θάλασσας.
- Το πρώτο όνομα του γερανού ήταν «Κώστας Γκούτας» πιθανόν προς τιμήν του Αρχιμηχανικού του Λιμενικού ταμείου Θεσσαλονίκης (Λ.Τ.Θ.) ο οποίος αυτοκτόνησε ύστερα από μάλλον άδικες κατηγορίες για ατασθαλίες. Το 1980 ο πλωτός γερανός μετονομάστηκε σε «Θερμαϊκός». Μέσα από τις συνεντεύξεις οι οποίες έχουν γίνει με συνταξιούχους της Ο.Λ.Θ. Α.Ε. του τμήματος Πλωτών Μέσων, Σταύρο Μπέμπη και Μάκη Φωτιάδη, αλλά και την αρχειακή έρευνα η οποία έχει γίνει έως τώρα, διαφαίνεται η ύψιστη σημασία του πλωτού γερανού για την ιστορία τόσο του λιμένα (τομή για την φορτοεκφόρτωση), της πόλης της Θεσσαλονίκης (έργα νέας παραλίας, εκφόρτωση λεωφορείων) αλλά και της χώρας (εκφόρτωση των τμημάτων που συγκρότησαν τα εργοστάσια της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα). Με βάση έρευνα προέκυψε ότι υπάρχουν και άλλοι παρόμοιοι γερανοί στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ κατασκευασμένοι από την ίδια εταιρία την ίδια περίπου περίοδο.
|
3 |
0 |
